古事記の原文『海幸彦の災難』
『海幸彦の災難』の原文
現在、古事記の原文は最低限の情報のみでお届けしております。詳細は『古事記の原文更新お休みのお知らせ』をご確認ください。
古事記の原文をそのまま載せても眠くなってしまうので、天武天皇の時代の人たちのセリフと合わせてお届けしています。
原文を記載するにあたってのルールについては、プロローグ内『原文掲載のルール』をご確認ください。
原文の概要

天武天皇
ホオリは3年海の国に住んでいたが、そこに来た理由を思い出す。ホオリは、ワダツミの助けを得て、無くしたホデリの釣り針を手に入れる。ホオリは地上に戻り、ホデリに呪いをかけて釣り針を返す。呪いで貧乏になったホデリは、ホオリに襲いかかる。ホオリはワダツミから授かった珠で、ホデリを懲らしめる。

安万侶
ホオリ様、何しに行ったか3年も忘れてたんですか?

天武天皇
アメノホヒも高天原から葦原中国に降って3年音沙汰なかったし、浦島太郎も竜宮城に3年住んでいたよな。

天武天皇
異郷を訪れたら、みんな3年くらい、何もかも忘れて楽しく暮らしてしまうのかもな。
原文&読み下し文

【原文】稗田阿礼
故、至三年、住其国。於是火遠理命、思其初事而、大一歎。

【原文】稗田阿礼
故、豊玉毘売命、聞其歎以、白其父言、三年雖住、恒無歎、今夜為大一歎。若有何由。

【読み下し文】藤原不比等
故、豊玉毘売命、その歎きを聞かして、その父に

【原文】稗田阿礼
故、其父大神、問其婿夫曰、今旦聞我女之語、云三年雖坐、恒無歎、今夜為大歎。若有由哉。亦到此間之由奈何。

【読み下し文】藤原不比等
故、その父の大神、その

【原文】稗田阿礼
爾語其大神、備如其兄罰失鉤之状。是以海神、悉召集海之大小魚問曰、若有取此鉤魚乎。

【読み下し文】藤原不比等

【原文】稗田阿礼
故、諸魚白之、頃者、赤海鯽魚、於喉鯁、物不得食愁言。故、必是取。於是探赤海鯽魚之喉者、有鉤。

【読み下し文】藤原不比等

【原文】稗田阿礼
即取出而清洗、奉火遠理命之時、其綿津見大神誨曰之、以此鉤給其兄時、言状者、此鉤者、淤煩鉤、須須鉤、貧鉤、宇流鉤、云而、於後手賜。

【読み下し文】藤原不比等

【原文】稗田阿礼
然而其兄、作高田者、汝命営下田。其兄作下田者、汝命営高田。為然者、吾掌水故、三年之間、必其兄貧窮。

【読み下し文】藤原不比等

【原文】稗田阿礼
若恨怨其為然之事而、攻戦者、出塩盈珠而溺。若其愁請者、出塩乾珠而活、如此令惚苦云、

【読み下し文】藤原不比等
もしそれ

【原文】稗田阿礼
授塩盈珠、塩乾珠、并両箇、即悉召集和迩魚問曰、今、天津日高之御子、虚空津日高、為将出幸上国。誰者幾日送奉而覆奏。

【読み下し文】藤原不比等
塩盈珠、塩乾珠

【原文】稗田阿礼
故、各随己身之尋長限日而白之中、一尋和迩白、僕者、一日送、即還来。

【原文】稗田阿礼
故爾告其一尋和迩、然者汝送奉。若渡海中時、無令惶畏。即載其和迩之頚送出。故、如期一日之内送奉也。

【読み下し文】藤原不比等
故ここにその一尋鮫に、「然らば

【原文】稗田阿礼
其和迩将返之時、解所佩之紐小刀、著其頚而返。故、一尋和迩者、於今謂佐比持神也。

【原文】稗田阿礼
是以備如海神之教言、与其鉤。故、自爾以後、稍兪貧、更起荒心迫来。

【原文】稗田阿礼
将攻之時、出塩盈珠而令溺、其愁請者、出塩乾珠而救、如此令惚苦之時、稽首白、僕者自今以後、為汝命之昼夜守護人而仕奉。

【読み下し文】藤原不比等
攻めむとする時は、塩盈珠を出して溺らし、それ愁ひ

【原文】稗田阿礼
故至今、其溺時之種種之態、不絶仕奉也。
用語解説

天武天皇
無くした釣り針を探しに来たっていう、最初の目的のことを言っているんだ。

天武天皇
ため息のこと。

天武天皇
責め立てるありさまのこと。

天武天皇
『とほしろし』は大きいってこと。つまり大小様々な魚のことな。

天武天皇

天武天皇
鯽はフナ、海鯽は黒鯛の別名チヌのことだから、赤い海鯽は

天武天皇
のどに刺さった魚の骨のこと。

天武天皇
ああ。それぞれ意味は、ぼんやり針、心がひどく興奮して狂う針、貧乏な針、愚かな針のこと。

天武天皇
そうそう。覚えていてくれたんだな。

天武天皇
高い所にある水はけのいい田んぼのこと。

天武天皇
低い所にある潤った田んぼのこと。

天武天皇
水を自在に支配しているってこと。

天武天皇
潮の干満を自由にする珠だな。塩盈珠は潮を満たせるし、塩乾珠は潮を引かせるわけだ。

天武天皇
海神の国は海底にあるとされるから、そこより上にある国、つまり地上のこと。

天武天皇
自分の身長に合わせてってこと。

天武天皇
尋は長さの単位で、約150センチ。そのくらいの大きさのサメってこと。

天武天皇
一尋だから一日で送って帰ってこれると言っているわけね。

天武天皇
刀剣を持っている神のこと。

天武天皇
サメの鋭い歯を小刀に見立てているんだ。

天武天皇
次第にとかだんだんってこと。

天武天皇
頭を地面にすりつけてってこと。

天武天皇
行為のこと。

天武天皇
ここは、溺れたときの色んな仕草のことだな。