古事記の原文『タギシミミの反逆』
『タギシミミの反逆』の原文
現在、古事記の原文は最低限の情報のみでお届けしております。詳細は『古事記の原文更新お休みのお知らせ』をご確認ください。
古事記の原文をそのまま載せても眠くなってしまうので、天武天皇の時代の人たちのセリフと合わせてお届けしています。
原文を記載するにあたってのルールについては、プロローグ内『原文掲載のルール』をご確認ください。
原文の概要

天武天皇
神武天皇が崩御する。天皇の息子タギシミミは、神武天皇の皇后イスケヨリヒメと結婚する。タギシミミは、腹違いの3人の弟を殺そうと企む。母からの歌で危機を察知したカムヌナカワとカムヤイミミは、タギシミミを殺すことにする。カムヤイミミは殺せず、カムヌナカワがタギシミミを殺す。カムヌナカワが天皇として即位する。

安万侶
息子がお母さんと結婚したんですか!?

天武天皇
義母だけどな。

天武天皇
現代の倫理観では考えられないけど、先代の后を手に入れることで、権力の継承を狙っているわけさ。
原文&読み下し文

【原文】稗田阿礼
故、天皇崩後、其庶兄当芸志美美命、娶其嫡后伊須気余理比売之時、将殺其三弟而謀之間、其御祖伊須気余理比売患苦而、以歌令知其御子等。

【読み下し文】藤原不比等

【原文】稗田阿礼
歌曰、

【読み下し文】藤原不比等
歌ひたまひけらく、

【原文】稗田阿礼
佐韋賀波用 久毛多知和多理
宇泥備夜麻 許能波佐夜芸奴

【読み下し文】藤原不比等

【原文】稗田阿礼
加是布加牟登須

【読み下し文】藤原不比等
風吹かむとす
とうたひたまひき。

【原文】稗田阿礼
又歌曰、

【読み下し文】藤原不比等
また歌ひたまひけらく、

【原文】稗田阿礼
宇泥備夜麻 比流波久毛登韋
由布佐礼婆 加是布加牟登曽

【原文】稗田阿礼
許能波佐夜牙流

【読み下し文】藤原不比等
木の葉
とうたひたまひき。

【原文】稗田阿礼
於是其御子聞知而驚、乃為将殺当芸志美美之時、神沼河耳命、曰其兄神八井耳命、那泥汝命、持兵入而、殺当芸志美美。

【読み下し文】藤原不比等

【原文】稗田阿礼
故兵持入以将殺之時、手足和那那岐弖、不得殺。

【原文】稗田阿礼
故爾其弟神沼河耳命、乞取其兄所持之兵、入殺当芸志美美。故亦称其御名、謂建沼河耳命。

【読み下し文】藤原不比等
故ここにその

【原文】稗田阿礼
爾神八井耳命、議弟建沼河耳命曰、吾者不能殺仇。汝命既得殺仇。故、吾雖兄不宜為上。是以汝命為上治天下。僕者扶汝命、為忌人而仕奉也。

【読み下し文】藤原不比等

【原文】稗田阿礼
故、其日子八井命者、(茨田連、手島連之祖。)

【読み下し文】藤原不比等
故、その日子八井命は、(茨田連、手島連の祖。)

【原文】稗田阿礼
神八井耳命者、(意富臣、小子部連、坂合部連、火君、大分君、阿蘇君、筑紫三家連、雀部臣、雀部造、小長谷造、都祁直、伊余国造、科野国造、

【原文】稗田阿礼
道奥石城国造、常道仲国造、長狭国造、伊勢船木直、尾張丹羽臣、島田臣等之祖也。)

【読み下し文】藤原不比等
道奥の石城国造、常道の仲国造、長狭国造、伊勢の船木直、尾張の丹羽臣、島田臣等の祖なり。)

【原文】稗田阿礼
神沼河耳命者、治天下也。

【読み下し文】藤原不比等
神沼河耳命は、天の下治らしめしき。

【原文】稗田阿礼
凡此神倭伊波礼毘古天皇御年、一百三十七歳。御陵在畝火山之北方白梼尾上也。
用語解説

天武天皇
腹違いの兄のこと。

天武天皇
皇后のこと。

天武天皇
昼間は雲と一緒に留まっていてってこと。

天武天皇
夕方になるとってこと。

天武天皇
親しい人を呼ぶ言葉なので、ここはお兄さんって感じかな。

天武天皇
武器のこと。

天武天皇
緊張とか怖さで震えてってこと。

天武天皇
敵のこと。

天武天皇
そういう意味もあるが、ここは人の上に立つ者、つまり天皇のこと。

天武天皇
祭りを行う人のこと。

天武天皇
ああ、中でも取り上げたいのが

天武天皇
『意富』は『多』や『太』とも書くんだ。

安万侶
え、それって ・ ・ ・

天武天皇
そ、安万侶くんのご先祖様。

天武天皇
宮内庁は奈良県橿原市にある四条ミサンザイを、

天武天皇
ただ、塚山や丸山とする説もあって、考古学的にははっきりしていないんだ。