古事記の原文『イヅモタケル』
『イヅモタケル』の原文
現在、古事記の原文は最低限の情報のみでお届けしております。詳細は『古事記の原文更新お休みのお知らせ』をご確認ください。
古事記の原文をそのまま載せても眠くなってしまうので、天武天皇の時代の人たちのセリフと合わせてお届けしています。
原文を記載するにあたってのルールについては、プロローグ内『原文掲載のルール』をご確認ください。
原文の概要

天武天皇
ヤマトタケルは帰る途中、イズモタケルを討伐しようと思い、イズモタケルと友達になる。ヤマトタケルは、偽物の刀に交換させイズモタケルを騙し討ちにする。帰ってきたヤマトタケルの報告を聞いた景行天皇は、東国の平定を命じる。

安万侶
今回も作戦が見事ですね。

天武天皇
ただ強いだけじゃなく、知恵があるのがより評価されているんだろうな。
原文&読み下し文

【原文】稗田阿礼
然而還上之時、山神、河神、及穴戸神、皆言向和而参上。即入坐出雲国、欲殺其出雲建而到、即結友。故、窃以赤梼、作詐刀、為御佩共沐肥河。

【読み下し文】藤原不比等

【原文】稗田阿礼
爾倭建命、自河先上、取佩出雲建之解置横刀而詔易刀。故、後出雲建自河上而、佩倭建命之詐刀。

【読み下し文】藤原不比等
ここに倭建命、河より

【原文】稗田阿礼
於是倭建命、誂伊奢合刀。爾各抜其刀之時、出雲建不得抜詐刀。即倭建命、抜其刀而打殺出雲建。爾御歌曰、

【読み下し文】藤原不比等
ここに倭建命、「いざ

【原文】稗田阿礼
夜都米佐須 伊豆毛多祁流賀
波祁流多知 都豆良佐波麻岐
佐味那志爾阿波礼

【原文】稗田阿礼
故、如此撥治、参上覆奏。

【読み下し文】藤原不比等
故、かく

【原文】稗田阿礼
爾天皇、亦頻詔倭建命、言向和平東方十二道之荒夫琉神、及摩都樓波奴人等而、副吉備臣等之祖、名御鉏友耳建日子而遣之時、給比比羅木之八尋矛。

【読み下し文】藤原不比等
用語解説

天武天皇
海峡の神のこと。

天武天皇
親しい友達になってってこと。

天武天皇
イチイガシという木のこと。

天武天皇
偽物の刀のこと。

天武天皇
一見すると鞘に収まった刀のようだが、ただの木刀というわけ。

天武天皇
川に入って水を浴びてってこと。

天武天皇
さあ試合をしようってこと。

天武天皇
意味はわからないが、『出雲』にかかる枕詞。

安万侶
『出雲』にかかる枕詞といえば、『八雲立つ』ってありましたよね?

天武天皇
そうそう、それと同じ仲間だな。

天武天皇
つる草をたくさん巻いていてってこと。

天武天皇
立派な飾りが付いているのにって言いたいんだ。

天武天皇
刀身がなくてってこと。

天武天皇
喜怒哀楽の感動を表す言葉で、「ああ」って感じ。

天武天皇
「ああ気の毒に」と取るか「ああおかしい」と取るかで、この歌の印象がちょっと変わるよな。

天武天皇
重ねてってこと。

天武天皇
ヒイラギで作った長い矛のこと。

天武天皇
葉にトゲがあるヒイラギには、邪気を払う力があると考えられていたんだ。

天武天皇
今でも節分にヒイラギイワシを門に挿す習慣が残っていて、これも魔除けのためだな。