古事記の原文『メドリとハヤブサワケ』
『メドリとハヤブサワケ』の原文
現在、古事記の原文は最低限の情報のみでお届けしております。詳細は『古事記の原文更新お休みのお知らせ』をご確認ください。
古事記の原文をそのまま載せても眠くなってしまうので、天武天皇の時代の人たちのセリフと合わせてお届けしています。
原文を記載するにあたってのルールについては、プロローグ内『原文掲載のルール』をご確認ください。
原文の概要

天武天皇
仁徳はメドリを妻に迎えようとする。メドリがハヤブサワケに思いを寄せていると知った仁徳は、身を引く。メドリはハヤブサワケに、仁徳を殺してほしいと歌を詠む。歌を伝え聞いた仁徳は、ハヤブサワケとメドリを殺す。征伐したオオタテは、メドリから腕輪をはぎ取り、妻に与える。宴会の席で腕輪に気づいたイワノは、オオタテを死刑にする。仁徳と武内は、雁の卵の歌を詠み合う。この時代に、枯野という船があった。

安万侶
悲しいお話の後に、ひどいお話が付いてるんですね ・ ・ ・

天武天皇
死人から物を盗むのは、現代の倫理観でも許せないことだよな。

天武天皇
そこでイワノは厳しい口調で咎めるんだが、皇后として相応しい振る舞いといえるんじゃないか。
原文&読み下し文

【原文】稗田阿礼
天皇、以其弟速総別王為媒而、乞庶妹女鳥王。爾女鳥王、語速総別王曰、因大后之強、不治賜八田若郎女。故、思不仕奉。吾為汝命之妻。即相婚。

【読み下し文】藤原不比等

【原文】稗田阿礼
是以速総別王不復奏。爾天皇、直幸女鳥王之所坐而、坐其殿戸之閾上。於是女鳥王、坐機而織服。爾天皇歌曰、

【読み下し文】藤原不比等
ここをもちて速総別王、

【原文】稗田阿礼
売杼理能 和賀意富岐美能
淤呂須波多 他賀多泥呂迦母

【原文】稗田阿礼
女鳥王、答歌曰、

【読み下し文】藤原不比等
女鳥王答へて歌ひたまひしく、

【原文】稗田阿礼
多迦由久夜 波夜夫佐和気能
美淤須比賀泥

【原文】稗田阿礼
故、天皇知其情、還入於宮。此時、其夫速総別王、到来之時、其妻女鳥王歌曰、

【読み下し文】藤原不比等
故、天皇その

【原文】稗田阿礼
比婆理波 阿米迩迦気流
多迦由玖夜 波夜夫佐和気
佐邪岐登良佐泥

【原文】稗田阿礼
天皇聞此歌、即興軍欲殺。爾速総別王、女鳥王、共逃退而、騰于倉椅山。於是速総別王歌曰、

【原文】稗田阿礼
波斯多弖能 久良波斯夜麻袁
佐賀志美登 伊波迦伎加泥弖
和賀弖登良須母

【原文】稗田阿礼
又歌曰、

【読み下し文】藤原不比等
また歌ひたまひしく、

【原文】稗田阿礼
波斯多弖能 久良波斯夜麻袁
佐賀斯祁杼 伊毛登能煩礼波
佐賀斯玖母阿良受

【読み下し文】藤原不比等
とうたひたまひき。

【原文】稗田阿礼
故、自其地逃亡、到宇陀之蘇迩時、御軍追到而殺也。

【原文】稗田阿礼
其将軍山部大楯連、取其女鳥王所纏御手之玉釧而与己妻。此時之後、将為豊楽之時、氏氏之女等、皆朝参。爾大楯連之妻、以其王之玉釧、纏于己手而参赴。

【読み下し文】藤原不比等

【原文】稗田阿礼
於是大后石之日売命、自取大御酒柏、賜諸氏氏之女等。

【読み下し文】藤原不比等
ここに大后石之日売命、

【原文】稗田阿礼
爾大后見知其玉釧、不賜御酒柏、乃引退、召出其夫大楯連以詔之、

【原文】稗田阿礼
其王等、因無礼而退賜。是者無異事耳。夫之奴乎、所纏己君之御手玉釧、於膚煴剥持来、即与己妻、乃給死刑也。

【読み下し文】藤原不比等
「その

【原文】稗田阿礼
亦一時、天皇為将豊楽而、幸行日女島之時、於其島雁生卵。爾召建内宿祢命、以歌問雁生卵之状。其歌曰、

【読み下し文】藤原不比等
また

【原文】稗田阿礼
多麻岐波流 宇知能阿曽
那許曽波 余能那賀比登
蘇良美都 夜麻登能久迩爾
加理古牟登岐久夜

【原文】稗田阿礼
於是建内宿祢、以歌語白、

【読み下し文】藤原不比等
ここに建内宿祢、歌をもちて語りて白ししく、

【原文】稗田阿礼
多迦比迦流 比能美古
宇倍志許曽 斗比多麻閉
麻許曽迩 斗比多麻閉
阿礼許曽波 余能那賀比登
蘇良美都 夜麻登能久迩爾
加理古牟登 伊麻陀岐加受

【原文】稗田阿礼
如此白而、被給御琴歌曰、

【読み下し文】藤原不比等
かく白して、御琴を給はりて歌ひけらく、

【原文】稗田阿礼
那賀美古夜 都毘迩斯良牟登
加理波古牟良斯

【読み下し文】藤原不比等
雁
とうたひき。

【原文】稗田阿礼
此者本岐歌之片歌也。

【原文】稗田阿礼
此之御世、免寸河之西、有一高樹。其樹之影、当旦日者、逮淡道島、当夕日者、越高安山。故、切是樹以作船、甚捷行之船也。時号其船謂枯野。

【読み下し文】藤原不比等

【原文】稗田阿礼
故、以是船旦夕酌淡道島之寒泉、献大御水也。茲船破壊以焼塩、取其焼遺木作琴、其音響七里。爾歌曰、

【読み下し文】藤原不比等
故、この船をもちて

【原文】稗田阿礼
加良怒袁 志本爾夜岐
斯賀阿麻理 許登爾都久理
加岐比久夜 由良能斗能
斗那加能伊久理爾 布礼多都
那豆能紀能 佐夜佐夜

【原文】稗田阿礼
此者志都歌之歌返也。

【読み下し文】藤原不比等
こは

【原文】稗田阿礼
此天皇御年、捌拾参歳。(丁卯年八月十五日崩也。)御陵在毛受之耳原也。
用語解説

天武天皇
二人の間を取り持って結婚の仲立ちをする人のこと。

天武天皇
強情だとか、気性が激しいってこと。

天武天皇
ここは、宮中に入れることができないってこと。

天武天皇
直接出かけてってこと。

天武天皇
出入り口の内と外を区切るために置く横木のこと。

天武天皇
織っていらっしゃるってこと。

天武天皇
誰の衣服にするためのものだろうかってこと。

天武天皇
空高く飛んでいくって意味で、「はやぶさ」にかかる枕詞。

天武天皇
上着にするためのもののこと。

天武天皇
天空を高く飛んでいるってこと。

天武天皇
ミソサザイという小さい鳥のことだが、ここは大雀命のことを暗喩しているな。

天武天皇
捕らえてくださいってこと。

天武天皇
奈良県桜井市にある倉橋山のこと。

天武天皇
床の高い倉にはしごを立て掛けて上るということで、「くら」とかにかかる枕詞。

天武天皇

天武天皇
岩に掴まれなくてってこと。

天武天皇
現在の奈良県宇陀郡曽爾村あたりのこと。

天武天皇
玉を繋いで作った腕輪のこと。

天武天皇
宮中に参上すること。

天武天皇
退席させてってこと。

天武天皇
無礼だってこと。

天武天皇
古代の淀川の河口にあったという島のことかな。

天武天皇
「うち」とかにかかる枕詞だが、意味はよくわからないな。

天武天皇
ここは建内宿祢命のこと。

天武天皇
この世の長生きの人のこと。

天武天皇
「やまと」にかかる枕詞だが、これも意味はよくわからないんだ。

天武天皇
よくぞお尋ねくださいましたってこと。

天武天皇
まことに尋ねてくださいましたってこと。

天武天皇
祝って歌う歌のこと。

天武天皇
読み方すらはっきりしていないから、どこにある川かもわからないんだ。

天武天皇
「うき」とか「とき」とかいわれているな。

天武天皇
大阪府八尾市と奈良県生駒郡平群町の境にある高安山のこと。

天武天皇
天皇の飲料水のこと。

天武天皇
塩を作るために焼いてってこと。

天武天皇
紀淡海峡のことで、中でも特に兵庫県洲本市由良の付近のことを指しているな。

天武天皇
岩礁のこと。

天武天皇
触れて生えているってこと。

天武天皇
「振れ立つ」だとしたら、波に揺られて立っているって意味になるな。

天武天皇
海水に浸かっている海藻のようにってこと。

天武天皇
大阪府堺市にある

天武天皇
日本最大の古墳だし、世界を見ても最大級の墳墓だ。